حقایقی در مورد زبان ترکی

 همان طوری که میدانید ما در کشوری زندگی می کنیم که با همه ادعاهایش با نام اسلام هنوز نتوانسته است که مساوات را در بین مردمان مختلف این کشور برقرار کند و همیشه تبعیض در این حکومت بوده وهست.و در این میان فارسی بعنوان یک زبان حاکم بر قومیتهای دیگر بوده و این زبان یا به قول سازمان یونسکو لهجه دست چندم و از رده خارج را به عرش رسانیده اند. ( سازمان یونسکو فارسی رابه عنوان لهجه 27 عربی معرفی کرده و تا به امروز فارسی را به عنوان یک زبان به رسمیت نشناخته است ) و زبانهای دیگر همچون ترکی را که قدمت و قدرت آن خیلی بیشتر و فراتر از فارسی هست را محکوم کرده اند و آموختن زبان مادری را که حق مسلم هر فردی در هر نقطه دنیا هست را از ما دریغ کرده اند.و ما هم اکنون به زبان ترکی حرف میزنیم و به فارسی مینویسیم.و این یعنی فاجعه و مرگ تدریجی زبان و فرهنگ ما.ما متعلق به ملت بزرگی هستیم که به آن ملت ترک میگویند،و تا زمانی به ما ترک خواهند گفت که به زبان ترکی حرف بزنیم.و مسلما به فرد ترکی که فارسی حرف بزند،ترک نخواهند گفت.شوونیسم فارس همیشه با نسبت دادن القاب زشت به قومیتهای دیگر کوشیده است تا ما هویتمان را رد کرده و فرهنگ و زبانمان را عوض کنیم.و فارس بودن را افتخار بزرگی بدانیم،که در این راه نیز تا حدی موفق بوده اند.ولی اگر ما خودمان،فرهنگمان،و ملیتمان را بشناسیم آنموقع به خودمان و زبانمان افتخار خواهیم کرد.چون زبان ترکی زبانی هست که قدمت آن خیلی بیشتر از فارسی بوده و یک زبان اصیل است و نه یک زبانی که از یک زبان دیگر منشا گرفته باشد.زبان ترکی ناب بوده و زیر مجموعه هیچ زبانی نیست.و فرهنگ ما هم خیلی فراتر از دیگر فرهنگهاست.و قدمت ما هم بسیار دور است.و خاکی که ما درآنیم هزاران سال پیش از میلاد مسیح نیز مال ما بوده و هست و خواهد بود.پس بر ما واجب است که زبانمان را یاد گرفته و بر آن قدر نهیم.و نگذاریم فرزندانمان هم مثل ما بیسواد بمانند.آری بیسواد.کسی که نتواند به زبان مادریش بنویسد و بخواند بیسواد است.و زبان هرکس به درد خودش می خورد. برای اینکه فرق زبان و فرهنگمان را با فارسی مقایسه کنم به این دو جمله اکتفا میکنم که، یک : تعداد افعال در زبان ترکی در حدود بیست و چهارهزار و در فارسی پنج هزار عدد میباشد.و دوم : اگر به کلماتی مثل قاشق، بشقاب، قابلمه، توجه کنید حتما در میابید که زمانی که فارسها با دستهایشان غذا میخوردند.ترکها از این وسایل استفاده مینمودند و با توجه به ترکی بودن این لغات در می یابیم که این وسایل از ترکها به فارسها رسیده است.و اگر امروز آنها به ما القابی را نسبت میدهند.اگر در باره ما و خودشان مطالعه کنند درمی یابند که خودشانند نه ما.پس بیایید به ترک بودنمان افتخار کنیم .سخن من با آن عده از کسایی است که نفهمیده و ندانسته قضاوت می کنند . و اما از این حرفها که بگذریم .من در این صفحه سعی خواهم کرد که تا حد مقدور شما را با زبان ترکی آشنا کنم .و لااقل آنهایی که نمیتوانند به این زبان بنویسند و بخوانند، بتوانند. زبان ترکی در رده گروهبندی زبانها جزو دسته اورال آلتاییک بوده و از زبانهای التصاقی یا پسوندی است.یعنی با اضافه شدن یک پسوند به یک کلمه کلمه جدیدی به وجود می آید. وپیشوند و میانوند در این زبان به ندرت دیده میشود.و در این زبان همه افعال با قاعده بوده و فقط یک فعل بی قاعده وجود دارد ( فعل ایمک به معنی بودن ) که آنهم در ترکی امروزی کاربرد ندارد .یعنی اینکه ریشه فعل ثابت بوده و در زمانهای مختلف ریشه تغییر نمی کند.این زبان در بین ترکهای دیگر کشورها همچون ترکیه و آذربایجان با حروف لاتین نوشته میشود.و در ایران هم باحروف لاتین و هم با حروف عربی قابل نگارش هست.ولی در اصل این زبان با حروف لاتین نوشته میشود.و تعداد حروف در این زبان، زبان ترکی آذربایجانی سی و دو عدد میباشد.که نه تا از آنها حروف با صدا و بقیه بی صدا میباشند.در زبان ما سه حرف باصدا بیشتر از فارسی بوده و این صداها در زبانهایی همچون آلمانی و فرانسوی هم موجود میباشند.و اما فارسی در گروهبندی زبانها در دسته اروپایی-هندی قرار دارد.و می بینیم که زبان ترکی و فارسی کاملا از هم متمایز بوده.و بعضی ها که ادعا دارند زبان ترکی ما از زبان فارسی یا همان لهجه فارسی نشات گرفته خیلی در اشتباه هستند و باید در افکارشان تجدید نظر دهند.!!!!!

الفبای ترکی

 در جدول زیر شما میتوانید حروف ترکی را ببینید.ضمنا برای تایپ کردن این حروف در کامپیوتر باید زبان تایپ را بر روی Azeri Latin بگذارید  

  توضیح : در زبان ترکی هر حرف فقط یک صدا دارد.و حروفی همچون (س-ث-ص) و یا (ت-ط) و یا(ح-ه) و یا(ظ-ز-ذ-ض) به یک شکل نوشته و به یک شکل خوانده میشوند. توضیح : تعداد سه حرف صدادار اضافی نسبت به زبان فارسی که معادل آنها در جدول به دلیل عدم وجود آنها در زبان فارسی و امکانات تایپ در صفحه وب به یک شکل نوشته شده اند شکل ترکی این حروفند. این سه حرف عبارتند از:
Ü  Örnək : Üzüm
Ö  Örnək : Ölum
I  Örnək : Ildırım

اورنک در زبان ترکی به معنای مثال هست.اولین مثال: انگور- دومی : مرگ و سومی : رعدوبرق هست و اما حروف با صدا را در زبان ترکی میتوانید در جدول پایین ببینید.  

برای تمرین متن زیر را بخوانید.

 Səlam olsun sizlərə.əziz dostlar gəlin birlıxda çalışax ta öz ana dilimizi örgənax.çətin dəyir bir daha artıx çalışmax istiyir.əgər sizlərdə dilizin qədrini bilsəz bu çalışmağa hazır olarsız.sağolun

جایگاه زبان ترکی و بررسی آن در مقایسه با سایر زبانها

کلیه اطلاعات زیراز موسسه ائی. ام. تی و آ. ام. تی که در ‏اروپا و آمریکا واقع شده و تحت مدیریت برجسته ترین زبان ‏شناسان اداره می شود، گرفته شده است و همه ساله گزارشهای ‏زیادی را درباره زبانها منتشر می کنند و کلیه استانداردهای ‏زبان شناسی از این ادارات که دولتی هستند،اعلام می شود. به ‏اطلاعات استخراجی از این موسسات توجه کنید.
‏- 19% کلمات انگلیسی از زبان ترکی گرفته شده است. 
‏- 92% کلمات فارسی از عربی و ترکی گرفته شده و مابقی بدون ‏هیچ فرمولی تولید شده اند.   
‏- 2% کلمات ترکی از ایتالیایی، فرانسوی و انگلیسی گرفته ‏شده است.
‏- در هیچ یک از زبانهای بین المللی لغتی از زبان فارسی وجود ‏ندارد.
‏- 39% کلمات ایتالیایی، 17% کلمات آلمانی و 9% کلمات ‏فرانسوی از زبان ترکی گرفته شده است.     
‏- 100% کلمات ترکی ریشه ی اصلی دارند.  
‏- 100% کلمات انگلیسی، آلمانی ، فرانسوی و ترکی دارای عمق ‏ریخت شناسی هستند.
‏- 83% کلمات انگلیسی ریشه اصلی دارند.     
‏- جملات ترکی 2% ابهام جمله ای ایجاد می کنند. یعنی اگر یک ‏خارجی زبان ترکی را از روی کتاب یاد بگیرد، پس از ورود به یک ‏کشور ترک زبان مشکلی نخواهد داشت
‏- جملات انگلیسی نیم درصد و جملات فرانسوی تقریبا 1% ابهام ‏تولید می کنند. ‏- جملات فارسی 67% ابهام تولید می کنند. یعنی یک خارجی که ‏فارسی را یاد گرفته، به سختی می تواند در ایران صحبت کرده و ‏یا جملات فارسی را درک کند مگر آنکه مدت زیادی در همان جامعه ‏مانده و به صورت تجربی یاد بگیرد که این برای یک زبان ضعف ‏نسبتا بزرگی است.           
‏- جملات عربی 8 تا 9% ابهام تولید می کنند.  
‏- معکوس پذیری(ترجمه ی کامپیوتری) کلیه زبانها به جز زبانهای ‏عربی و فارسی امکان پذیر بوده و برای عربی خطای موردی 45% و ‏برای فارسی 100% است. یعنی زبان فارسی را نمی توان با فرمولهای ‏زبان شناسی به زبان دیگری تبدیل کرد.زبان ترکی را شاهکار زبان معرفی کرده اند که برای ساخت آن ‏از فرمولهای بسیار پیچیده ای استفاده شده است. خانم "نیکیتا ‏هایدن" متخصص و زبان شناس مشهور آلمانی در موسسه ی اروپایی ‏‏((یوروتوم)) گفته است: " انسان در آن زمان قادر به تولید ‏این زبان نبوده و موجودات فضایی این زبان را خلق کرده و یا ‏خداوند به پیامبران خود عالیترین کلام ارتباطی را داده است هم اینک زبان ترکی در بیشتر پروژه های بین المللی جا باز کرده ‏است.

 به مطالب زیر که برگرفته از مجله ی New science چاپ ‏آمریکا و مجله ی ‏International‏ ‏Languages‏ چاپ آلمان است، توجه نمایید.  
‏- کلیه ماهواره های هواشناسی و نظامی اطلاعات خود را به ‏زبانهای انگلیسی، فرانسوی و ترکی به پایگاههای زمینی ارسال می ‏کنند.          
‏- پیچیده ترین سیستم عامل کامپیوتری os2/8 ‏‎‏ و معمولی ترین ‏ویندوز ‏زبان ترکی را به عنوان استاندارد پایه فنوتیکی قرار ‏داده اند .            
‏- کلیه اطلاعات ارسالی از رادارهای جهان به 3 زبان انگلیسی، ‏فرانسوی و ترکی علایم پخش می کنند .            
‏ ‏- کلیه سیسستم های ایونیکی و الکترونیکی هواپیماهای تجاری ‏از سال 1996 به 3 زبان انگلیسی، فرانسوی و ترکی در کارخانه ‏ی بوئینگ آمریکا مجهز می شوند.  
‏- کلیه سیستم ها و سامانه های جنگنده ی قرن 21 "جی- اس- ‏اف" که به تعداد هفت هزار فروند در حال تولید است، به 2 ‏زبان انگلیسی و ترکی طراحی شده اند.

همه این مطالب نشان دهنده ی استاندارد بودن و بین المللی شدن و ‏اهمیت ژئوپولیتیکی زبان ترکی است. متاسفانه زبان رسمی ما ‏‏(فارسی) از هیچ قاعده فنولوجیکال نیز پیروی نمی کند و دارای ‏ساختار تک دینامیکی است. ( البته خالی از لطف هم نباشه شاعران و نویسنده گان عالی قدر و محبوبی هم هست و بودند که به زبان فارسی اشعار و مطالب شیرین و بدیعی خلق کرده اند و گفته اند ... ) اما زبان ترکی با در نظر گرفتن تمام ‏وجوه به عنوان سومین زبان زنده ی دنیا شناخته شده است، طی یک ‏دستورالعمل اجرایی در تاریخ مه 1992 رسما از طریق همین مؤسسات ‏به سازمان بین المللی یونسکو اعلام شده که زبان ترکی در کلیه ‏دانشگاهها و دبیرستانهای اروپا و آمریکا جزء درسهای رسمی شود و ‏این مسئله هم اکنون در کلیه دانشگاههای اروپا و دانشگاههای ‏مطرح آمریکا اجرا شده و دومین زبانی است که در حال تهیه تافل ‏مهندسی دانشگاهی برای آن هستند. اما متاسفانه زبان فارسی رتبه 261 را ‏به خود اختصاص داده است آن هم نه به عنوان زبان، بلکه به ‏عنوان لهجه که این زبان را با ساختاری که بتوان جمله سازی ‏مفهومی ایجاد کند، شناخته اند و و اگر روی این مسئله کار جدی ‏نشود، در یادگیری مثلا زبان انگلیسی، ترکی یا فرانسوی مشکل ‏عمده ای ایجاد کرده و می کند و می بینیم که فارسی زبانان برای ‏یادگیری زبان انگلیسی با مشکل عمده ای مواجه هستند، ولی ترک ‏زبانان با مشکل یادگیری و تلفظ مواجه نیستند. این مسئله به ‏رفتارهای مغز انسان برمی گردد که خود دارای بحثهای دامنه ‏داری است و اینکه بسیاری از جملات فارسی بر اساس عادت شکل ‏گرفته اند نه براساس فرمول ساخت و با این وضعیت فرمول پذیری ‏آن امکان ندارد .‏‎ باشد که این زبان اصیل و شناخته شده جایگاه واقعی خود را در این جامعه حفظ کند و بیشتر از همیشه جا در دل مردمان این مرزوبوم باز کند .  یاشاسین ایران  .  یاشاسین آذربایجان 

منظور از این نوشته توهین یا ارزش نهادن به قومی یا ملیتی نیست تنها آگاهی و بیان حقیقت است .

                                                                     تقدیم به دوستداران زبان ترکی

میرزا علی معجز شبستری؛ شاعر روشنفکر

چوخ شوکور / معجز شبستری

دویموری چرخ فلک جور و جفادان چوخ شوکور
چکمیر ال مدتدی بیز بختی قارادن چوخ شوکور
الده توتموش بیر تیکه شور زیغ چؤره ک ظالیم فلک
قارشیلیق بیر یکه جان ایستیر گدادان چوخ شوکور

گون به گون آرتیر دیله نچی کوچه و بازارده
فوت اولور هر گون بیری قحط و غلادن چوخ شوکور
قئیقاناغی ، آشی ، سوتداشی ، لاواش ، کوفته نی
میل ائدیر دولتلیلر ، قورخور خدادن چوخ شوکور
هر مصیبت گلدی چکدیم جانیما .. کیمی
چیوریدیم غم غصه دندویدوم بلادن چوخ شوکور
قندیله چای ماتمینده آغلادوم دورت ایل تمام
گؤزلریم بی نور اولوب دوشدی ضیادن چوخ شوکور
ایندی ده نفتین عزاسین ساخلاماق لازیم گلیر
فارغ اولمور باشیمیز یبر گون عزادان چوخ شوکور
گاز ترقی ائتدی بوش قالدی فقیرین لامپاسی
بیر بو قالمیشدی اودا گئشدی قضادان چوخ شوکور
بو گئجه رویادا گؤردوم گون چیخیب بایرام اولوب
لوتلره پالتار یاغیر عرش علادن چوخ شوکور
ایلده بیر لو او یئییردی بینوا یوخسول پیلوو
اودا کوچ ائتدی بو ایل دار فنادن چوخ شوکور
قاضی الحاجاته یالوارسین گرک محتاج اولان
آز دگیل رحمی خدانون اغنیادن چوخ شوکور
چوخ دعالار ائیله دوخ او خالقین درگاهینه
اولمادی بیر منفعت حاصل دعادان چوخ شوکور
یولیله تعظیم ائدیب عرض ائیله دیم احوالیمی
سخت گؤردوم قلبینی شمر دغادن چوخ شوکور
آز قالیر دعوا بوگون دؤرد یاشینا قویسون قدم
بیر خبر یوخدور هله صلح و صفادن چوخ شوکور
معجزون احوالی چوخ سازدیر دئییرلر ، اصلی وار
جیبلری مملوو دور سیم و طلادن چوخ شوکور

گرک / معجز شبستری

ای جماعت دئییرم من سیزه میرزلی گرک
اکه باغیندا اریک آلما و شفتالو گرک
گئده بیچینه ایلان سانجا قیچین صبح و مسا
او چکه زحمتی ، من موفته یئیه م بالی گرک

• Aç tavuk rüyasında kendini buĝday ambarında sanırmış.

• ترجمه: «مرغ گرسنه در رؤیا، انبار غله خواب می‌بینند.»
  • مترادف فارسی: «شتر در خواب بیند پنبه دانه// گهی لپ لپ خورد، گه دانه دانه»
  • مترادف فارسی: «آدم گرسنه نان سنگک خواب می‌بیند.»
  • مترادف فارسی: «آدم برهنه کرباس دولاپهنا خواب می‌بیند.»

B

• Baba oğula bir bağ bağışlamış, oğul babaya bir salkım üzüm vermemiş

• ترجمه: «پدر به‌پسرش یک تاکستان هدیه کرد، پسر حتی دانه‌ای انگور به‌پدر نداد.»
  • مترادف فارسی: «دشمنی بالاتر از اولاد نیست.»
  • مترادف فارسی: «نخل این بستان زبار خویشتن خواهد شکست// هیچ‌کس از زادهٔ خود خیر در دنیا ندید» کلیم کاشانی
• Bilmemek ayıp değil öğrenmemek ayıptır.

• ترجمه: «چیزی را ندانستن عیب نیست، چیزی را نیاموختن عیب است.»
  • مترادف فارسی: «پرسیدن عیب نیست، ندانستن عیب است.»
  • مترادف فارسی: «دانا هم داند و هم پرسد، نادان نداند و نپرسد.»
• Bir ipte iki cambaz oynayamaz.

• ترجمه: «دو نفر بندباز روی یک طناب نمی‌توانند نمایش دهند.»
  • مترادف فارسی: «دو پادشاه در اقلیمی نگنجند.»
  • مترادف فارسی: «دو شمشیر در نیامی نگنجند.»
  • مترادف فارسی: «ده درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی نگنجند.» سعدی
  • مترادف فارسی: «آن‌جا که عشق خیمه زند جای عقل نیست// غوغا بود دو پادشه اندر ولایتی» سعدی
  • مترادف فارسی: «بزم دو جمشید مقامی که دید// جای دو شمشیر نیامی که دید» نظامی
  • مترادف فارسی: «تنگ باشد یکی جهان و دو شـاه// تنگ باشد یکی سپهر و دوماه» سنایی
• Bir pire için ev yakılmaz.

• ترجمه: «به‌خاطر یک شپش نباید خانه را به‌آتش کشید.»
  • مترادف فارسی: «برای یک شپش، لحاف را بیرون نمی‌اندازند.»
  • مترادف فارسی: «برای یک کک، گلیم را نمی‌سوزانند.»
  • مترادف فارسی: «دوست را کس به‌یک بدی نفروخت// بهر کیکی گلیم نتوان سوخت» سنایی
  • مترادف فارسی: «برای یک بی‌نماز در مسجد را نمی‌بندند.»

C

• Çabuk parlayan çabuk söner.

• ترجمه: «روشنایی شدید زود خاموش می‌شود.»
  • مترادف فارسی: «تب تند زود عرق می‌کند»
• Cahil dostum olacağına, akıllı düşmanım olsun.

• ترجمه: «دشمن دانا را به‌دوست نادان ترجیح می‌دهم.»
  • مترادف فارسی: «دشمن دانا بلندت می‌کند// بر زمینت می‌زند نادان دوست» سعدی
  • مترادف فارسی: «دوستی با مردم دانا نکوست// دشمن دانا به‌از نادان دوست» نظامی
  • مترادف فارسی: «دشمن دانا که غم جان بود// بهتر از آن دوست که نادان بود» نظامی
• Can çıkar, huy çıkmaz.

• ترجمه: «جان از بدن بیرون می‌رود ولی عادت می‌ماند.»
  • مترادف فارسی: «ترک عادت موجب مرض است.»
  • مترادف فارسی: «عادت، طبیعت ثانوی است.»
  • مترادف فارسی: «با جان مگر از جسد بر آید// خویی که فرو شده است با شیر» سعدی
• Çürük iple kuyuya inilmez.

• ترجمه: «با طناب پاره نباید داخل چاه شد.»
  • مترادف فارسی: «با بند پوسیدهٔ کسی نباید به‌چاه رفت.»
  • مترادف فارسی: «به‌ریسمان پوسیده کسی در چاه شدن.»
  • مترادف فارسی: «با طناب پوسیده کسی به‌چاه مرو.»
  • مترادف فارسی: «با طناب پوسیده کسی به‌چاه افتادن.»

D

• Damlaya damlaya göl olur.

• ترجمه: «قطره قطره، دریا شود.»
  • مترادف فارسی: «قطره قطره جمع گردد وانگهی دریا شود.»
  • مترادف فارسی: «اندک اندک خیلی شود و قطره قطره سیلی.» سعدی
  • مترادف فارسی: «اندک اندک بهم شود بسیار// دانه دانه است غله در انبار» سعدی
• Denize düşen yılana sarılır.

• ترجمه: «کسی که در دریا درحال غرق‌شدن است، به‌ مار هم چنگ می‌اندازد.»
  • مترادف فارسی: «غریق بر هر گیاه خشک چنگ زند.» (الغریق یتشبث به کل حشیش)
  • مترادف فارسی: «فرومانده‌مردم به‌گرداب در// زند چنگ در هر گیاه ناگزر» ادیب پیشاوری
• Dereyi görmeden paçayı sıvama.

• ترجمه: «پیش از دیدن نهر، پاچهٔ شلوارت را بالا نزن.»
  • مترادف فارسی: «آب ندیده موزه کشیدن.»
• Dil kılıçtan keskindir.

• ترجمه: «زبان، تیزتر از شمشیر است.»
  • مترادف فارسی: «زخم زبان از زخم شمشیر بدتر است.»
  • مترادف فارسی: «زخم تیر بر تن است و زخم سخن بر جان.»
  • مترادف فارسی: «زخم سنان بر تن است، زخم زبان بر جان.»

E

• Eşek hoşaftan ne anlar. Suyunu içer, denesi kalır.

• ترجمه: «خر نداند قدر مربا.»
  • مترادف فارسی: «خر چه داند قدرحلوای نبات.»
  • مترادف فارسی: «قیمت زعفران چه داند خر.»
  • مترادف فارسی: «قدر لوزینه خر کجا داند.»
  • تمثیل: «پیش خر، خرمهره و گوهر یکی است.» مولوی
  • تمثیل: «من آنم که در پای خوکان نریزم// مر این قیمتی لفظ دُرّ ِ دَری را» ناصرخسرو
  • تمثیل: «تو قدر فضل شناسی که اهل فضلی و دانش// شبه‌فروش چه داند بهای دُرّ ثمین را» سعدی

ettin alinnan somok gamir makh olmuor ازدست سگ نمی تونیم استخون لیس بزنیم

H

• Halep orada ise arsIn buradadIr.

• ترجمه: «اگر حلب دور است، آرشین این‌جاست.»
  • مترادف فارسی: «اگر یزد دور است، گز نزدیک است.»
  • مترادف فارسی: «اگر یزد نیست، گـَز هست!»
  • مترادف فارسی: «همدان دور است؟ کردوش نزدیک است!»
  • مترادف فارسی: «اگر سیستان دور است، میدانش نزدیک است.»

I

• İğneyi kendine, çuvaldızı ele batır.

• ترجمه: «یک سوزن به خودت بزن یک جوالدوز به دیگری.»
  • مترادف فارسی: «اول یک سوزن به خودت بزن بعد یک جوالدوز به دیگران.»
• İnsanın vatanı doğduğu yer değil, doyduğu yerdir.

• ترجمه: «وطن انسان جایی است که شکم سیر است، نه‌آنجا که زاده‌شده است.»
  • مترادف فارسی: «سعدیا حب وطن گرچه حدیثی است درست// نتوان مرد به‌سختی که در این‌جا زادم» سعدی
• İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur.

• ترجمه: «آدم هرچه در هفت‌سالگی باشد، در هفتاد‌سالگی هم هست.»
  • مترادف فارسی: «عقل به هفت که نرسید به هفتاد هم نمی‌رسد.»
• İp inceldiği yerden kopar.

• ترجمه: «طناب‌ها از جای نازک پاره می‌شوند.»
  • مترادف فارسی: «طناب از جای باریک پاره می‌شود.»
• Isıracak köpek dişini göstermez.

• ترجمه: «سگ‌هایی که می‌خواهند گاز بگیرند، دندانشان را نشان نمی‌دهند.»
  • مترادف فارسی: «سگی که واق واق می‌کند گاز نمی‌گیرد.»
  • مترادف فارسی: «سگ لاینده گیرنده نباشد.»

K

• Kefenin cebi yoktur.

• ترجمه: «کفن جیب ندارد.»
  • مترادف فارسی: «کفن جیب ندارد.»
• Kendi düşen ağlamaz.

• ترجمه: «هرکه به‌تقصیر خویش برزمین افتد، نباید گریه کند.»
  • مترادف فارسی: «خودافتاده نگرید.»
  • مترادف فارسی: «خودکرده را چه درمان.»
  • مترادف فارسی: «خودکرده را تدبیر نیست.»
  • مترادف فارسی: «خودم کردم که لعنت بر خودم باد.»
• Keskin sirke küpüne zarar.

• ترجمه: «سرکهٔ تند، به‌خمره‌اش آسیب وارد می‌کند.»
  • مترادف فارسی: «حسود هرگز نیاسود.»
• Komşunun tavuğu komşuya kaz görünürmüş.

• ترجمه: «مرغ همسایه به‌چشم همسایه، غاز است.»
  • مترادف فارسی: «مرغ همسایه غاز است.»
  • مترادف فارسی: «مرغ همسایه غاز می‌نماید.»
  • مترادف فارسی: «مرغ همسایه تخم غاز می‌کند.»
  • مترادف فارسی: «آش همسایه روغن غاز دارد.»
  • مترادف فارسی: «دوغ در خانه ترش است.»
  • مترادف فارسی: «علف در آغل تلخ است.»
  • مترادف فارسی: «شتر، در قطار دیگران خوش نماید.»
  • مترادف فارسی: «نعمت ما به چشم همسایه// صدبرابر فزون کند پایه// چون ز چشم نیاز می‌بیند// مرغ همسایه غاز می‌بیند» رشید یاسمی
• Köpek ürür, kervan yürür.

• ترجمه: «سگ می‌غرد، کاروان می‌رود.»
  • مترادف فارسی: «سگ لاید و کاروان گذرد.»
  • مترادف فارسی: «زآنهمه بانگ و علالای سگان// هیچ واماند ز راهی کاروان؟» مولوی
• Kulaĝına küpe olsun.

• ترجمه: «این باید گوشواره‌ای در گوش تو باشد.»
  • مترادف فارسی: «آویزهٔ گوش کردن.»
  • مترادف فارسی: «پشت گوش نوشتن.» (پشت گوشت بنویس!)
• Kurunun yanında yaş da yanar.

• ترجمه: «تر، که درکنار خشک باشد با او هم می‌سوزد.»
  • مترادف فارسی: «تر و خشک باهم می‌سوزد.»
  • مترادف فارسی: «آتش دوست و دشمن نداند.»
  • مترادف فارسی: «آتش که به‌بیشه افتاد، تر و خشک نپرسد.»
  • مترادف فارسی: «آتش چو به‌شعله برکشد سر// چه هیزم خشک و چه گل تر» امیرخسرو دهلوی

M

• Meyve veren ağaç taşlanırmış.

• ترجمه: «درختی که میوه داره بهش سنگ پرتاب می‌کنند.»
  • مترادف فارسی: «به‌ درخت بی‌ثمر سنگ نمی‌زنند.»

Ö

• Öfkeyle kalkan zararla oturur.

• ترجمه: «کسی که با غضب بلند شود، با ضرر می‌نشیند.»
  • مترادف فارسی: «غضب اولش دیوانگی است و آخرش پشیمانی.»
  • مترادف فارسی: «عاقبت خشم پشیمانی است.»
  • تمثیل: «غضب از شعله‌های شیطانی است// عاقبت موجب پشیمانی است»

P

• Parayı veren, düdüğü çalar.

• ترجمه: «هرکه پول بدهد، نی هم می‌زند.»
  • مترادف فارسی: «تو نی‌ات را زدی.»
  • توضیح: «مردی که عزم سفر کرده بود، دوستان و آشنایانش به‌بدرقه او آمده و هرکدام سفارش کالایی را دادند. از آن میان فقط جوانی نزدیک رفته و گفت این پول را بگیر و برایم یک نی‌لبک بیاور. مرد مسافر گفت: تو نی‌لبکت را زدی.»

R

• Rüzgar eken fırtına biçer

• ترجمه: «آن‌کسی که باد می‌کارد، طوفان خواهد دروید.»
  • مترادف فارسی: «هرکه باد بکارد، طوفان درو خواهد کرد.»

T

• Tatlı söz yılanı deliğinden çıkarır.

• ترجمه: «یک جمله دلنشین، مار را از سوراخش بیرون می‌آورد.»
  • مترادف فارسی: «زبان خوش مار را از سوراخ بیرون می‌آورد.»
  • مترادف فارسی: «به نرمی برآید زسوراخ، مار// که تیزی و تندی نیاید بکار» فردوسی
• Ters giderse insanın işi, muhallebi yerken kırılır dişi.

• ترجمه: «کسی که پشت‌ هم بد می‌آورد، هنگام خوردن فرنی هم دندانش می‌شکند.»
  • مترادف فارسی: «بخت چون برگشت، پالوده دندان بشکند.»
  • مترادف فارسی: «بخت که برگردد، عروس در حجله نر گردد.»
  • مترادف فارسی: «بدبخت اگر مسجد آدینه بسازد// یا طاق فرود آید و یا قبله کج آید»

U

• Üzüme yetişemeyen tilki, üzüme ekşi dermiş.

• ترجمه: «روباه دستش به‌انگور نرسید، گفت ترش است.»
  • مترادف فارسی: «شغال پوزش به‌انگور نرسید، گفت ترش است.»
  • مترادف فارسی: «پیرزن دستش به‌آلو نمی‌رسید، گفت ترش است.»
  • مترادف فارسی: «گربه دستش به‌گوشت نمی‌رسید، گفت بو می‌دهد.»

V

• Vakitsiz öten horozun başını keserler.

• ترجمه: «خروسی را که بی‌موقع بخواند سر می‌برند.»
• ترجمه: «خروسی را که بی‌موقع اذان گوید باید سر برید.»
  • مترادف فارسی: «مرغ بی‌وقت‌‌خوان را سر برند.»
  • مترادف فارسی: «مرغی را که بی‌وقت می‌خواند باید سربرید.»
  • تمثیل: «ندانی که چون مرغ بی‌وقت خواند// به‌جای پرافشاندن سرفشاند» نظامی

Y

• Yenilen pehlivan, güreşe doymaz.

• ترجمه: «پهلوان بازنده. از کشتی‌گرفتن خسته نمی‌شود.»

Z

• Zaman sana uymazsa, sen zamana uy.

• ترجمه: «اگر زمانه، مناسب حالت رفتار نکرد، تو خود را با او هماهنگ کن.»
  • مترادف فارسی: «زمانه باتو نسازد، تو با زمانه بساز!»

دایان یاردیم ایسته ییر بو قادین!

شهرین کمر یولوندان کئچنده گونده او یاشماقلی و اوزونو اؤرتموش یاشلی قادینی گؤروردو،  چوخ راحاتسیز ائدیجی بیر آن اولوردو،  بئلی آزجا بوکولموشدو و الین اللره آچمیشدی...

ائلمان اورکدن آه چکیب تانریدان اونا یاردیم ایسته دی، اونا یاخینلاشیب، آرابانی ساخلاییب،شوشه نی ایندیریب، آزجا پول وئریب؛ نه نه تانریم سنی قوروسون، منه ده دوعا ائت دئدی!

یاشلی قادین؛ اوغلوم! عؤمور بویو ساغلام یاشایاسان،تانری سنی ساخلاسین، ایجاره ائوده اوتورورام و کیمسه م  یوخدور ...

ائلمان ده ریندن آه چکیب حزین باخیشلا اوندان آیریلیب یولونون آردین توتدو...

تیر ـ ۲۲ ژوئن ـ جنگ کاتالون و شکست آتیلا
هون ها که در اوایل دهه ۴۴۰ میلادی توسط ارتش ایران (زمان پادشاهی یزدگر دوم) از قفقاز شمالی به بالکان رانده شده بودند، در جنگ کاتالون (بیستم تا ۲۲) ژوئن سال ۴۵۱ میلادی در نزدیکی رودخانه لوآر در فرانسه از واحدهای مشترک رومی، فرانک (فرانسوی) و ژرمن (آلمانی) شکست خوردند و به سرزمین مجارستان (که به نام آنان هونگری = هنگری نامیده می شود) قانع شدند. فرماندهی هون ها را در جنگ کاتالون، آتیلا برعهده داشت. شاپور دوم (ذوالاکتاف) شاه ساسانی ایران قبلا (نزدیک به یک قرن پیش از جنگ کاتالون) هون ها را که در ورارود (آسیای میانه) قصد ورود به ایران زمین را کرده بودند، ازطریق جنوب روسیه به سمت اروپا فراری داده بود.

آغلامازدیم زامان آغلاتدی منی
دوز یولوندان آزان آغلاتدی منی
گؤردوم حسرتدی همالر سوموگه
ایشله ییر شاختا سوموکدن ایلیگه